Kiến trúc Đà Lạt
Đà Lạt từ lâu đã được giới kiến trúc công nhận là đô thị di sản với kiến trúc cổ châu Âu thế kỷ XIX. Những ai đã từng đến thành phố du lịch Đà Lạt đều không khỏi trầm trồ trước những đóa hoa kiến trúc biệt thự nằm ẩn mình dưới tán rừng thông.
Có thể kể ra vài con đường tiêu biểu như: Hùng Vương, Trần Hưng Đạo, Trần Phú, Hoàng Văn Thụ, Quang Trung, Nguyễn Du, Phó Đức Chính, Phan Chu Trinh... được xem là một nửa hồn đô thị Đà Lạt với hàng trăm biệt thự theo lối kiến trúc Pháp xinh xắn nằm dọc hai bên đường.
Các công trình kiến trúc trên đất nước rất đa dạng, mỗi địa phương mang một phong cách kiến trúc khác nhau. Và khi những người Pháp sang Việt Nam thì họ đã mang theo tinh túy của mình dựng xây nên các biệt thự theo kiến trúc của chính quê hương họ.
 |
| Đà Lạt cuối thập niên 1920, khu vực gần khách sạn Dalat Palace ngày nay. |
Hơn 1.500 biệt thự ở Đà Lạt phần lớn là loại kiến trúc miền Bắc nước Pháp. Có lẽ cũng có ảnh hưởng của kiến trúc vùng núi nên các biệt thự đầu tiên, các nhà gỗ lợp ngói, lợp tôn đều giữ nguyên kiến trúc cũ. Nếu có thay đổi chỉ là số ít bố cục.
Nhiều nhất và cũng đặc biệt nhất là loại biệt thự có khung sườn bằng gỗ tốt xây chèn gạch. Sàn bằng một hai lớp gỗ hay bằng sàn ghép.
Kiến trúc sàn gỗ, trần gỗ gây nên cảm giác ấm cúng cho xứ lạnh. Đó là loại kiến trúc miền Bắc nước Pháp từ thành phố Rouen về phía Lille. Hệ khung cột giữ cho nhà vững chắc đều bằng gỗ, sau đó xây chèn gạch, nhìn bức tường từ xa giống như có sơn cột và thanh chống, thanh giằng giả.
 |
| Nhà thờ chính tòa Đà Lạt, còn được gọi nhà thờ Con Gà được khánh thành năm 1942. |
Phổ biến là các nhà ở chung quanh viện Pasteur, khu biệt thự bên đường Trần Hưng Đạo, đường Huỳnh Thúc Kháng. Thời gian đầu xi măng chưa lên được, nhà xây gạch toàn bằng vôi tôi trộn chất nhớt lấy ra từ lá cây giã ra.
Các tường gạch xen chèn vào các khung gỗ vẫn không nứt nẻ. Lúc làm họ chọn gỗ tốt kể cả gỗ thông, có nhà làm đã bảy, tám mươi năm vẫn còn tốt. ở Đà Lạt không có mối mọt nhiều, gỗ chỉ hư hỏng khi mục, khi thanh gỗ nào mục thì thay thanh đó mà mảng tường không hề nứt đổ.
Các biệt thự đầu tiên một tầng, có loại hai mái cân xứng, có loại mái dài mái ngắn, đầu hồi nhô ra mặt trước. Biệt thự sang trọng một hai tầng thì cầu thang đặt ở trong nhà (cầu thang gỗ hay xây có tay vịn gỗ).
Vào các năm 1920 - 1940 ở Đà Lạt chỉ có gỗ là nhiều, còn thép phải nhập từ Pháp và đưa từ Sài Gòn lên nên cấu trúc ít dùng thép.
 |
Nhà ga xe lửa Đà Lạt, xây dựng từ năm 1932 đến năm 1938, ngày nay trở thành một địa điểm du lịch.
|
Người Pháp có hai quan niệm làm cho Đà Lạt trở thành nơi an dưỡng đẹp, đó là:
Xây các biệt thự có vườn hoa, xa cách nhau, có tầm nhìn đẹp: nhìn ra rừng thông, nhìn xuống thung lũng, nhìn về hướng các đỉnh núi Lang Bian. Các dinh thự đều chiếm cao điểm. Các biệt thự đều ẩn mình trong rừng thông.
Đà Lạt chỉ được xây cất biệt thự không quá ba tầng vì làm cao tầng sẽ phá cảnh rừng thông cảnh quan sân vườn. Và đặc biệt là về hướng Tây - Bắc và Bắc của hồ Xuân Hương không được xây dựng nhà cửa như phía Đông - Bắc vòng về phía Tây bờ hồ.
Hồ Xuân Hương nằm ở trung tâm thành phố một trong những biểu tượng của Đà Lạt.